روش دلفی

روش دلفی یکی از مهمترین مباحث در تدوین پرسشنامه است که در این مقاله ابتدا به تعریف آن پرداخته‌ایم و سپس مراحل آن را تشریح کرده و سپس روش دلفی فازی را مورد بررسی قرار داده و پرسشنامه‌ای که با این روش تدوین شده را در پایان قرار دادیم.

روش دلفی به زبان ساده
برای تدوین پرسشنامه نیاز به متغیرها و یا شاخص‌هایی داریم که برای ارزیابی فرضیات از آنها استفاده کنیم. گاهی اوقات برای بررسی اهداف، پرسشنامه‌های استاندارد با شاخص‌های مشخصی وجود دارد اما زمانی که برای تصمیم‌گیری شاخص‌ها اطلاعات کافی در اختیار نداریم از روش دلفی استفاده می‌کنیم.

روش دلفی با مشارکت افرادی انجام می پذیرد که در موضوع پژوهش دارای دانش و تخصص باشند. این افراد با نام گروه دلفی شناخته می‌شوند. گزینش اعضای واجد شرایط برای گروه دلفی از مهم ترین مراحل این روش شمرده می‌شود؛ زیرا اعتبار نتایج کار بستگی به شایستگی و دانش این افراد دارد.اعتبار علمی خبرگان از تعداد خبرگان در روش دلفی بسیار مهم تر است. این روش در چندین مرحله انجام می‌شود، به این صورت که پرسشنامه‌ای که برای روش دلفی طراحی می‌شود چندین بار بین خبرگان توزیع می‌شود تا در نهایت به اجماع نظر برسیم.

روش دلفی یکی از خدمات تحلیل آماری است که شما می توانید آن را خود انجام دهید یا به یک شرکت آماری بسپارید، اگر وقت لازم را دارید می توانید در این مطلب کامل یک مثال ملمویس را حل کردیم که کامل آموزش ببینید، اما چنانچه وقت کافی ندارید می توانید این نوع خدمت را به عنوان یکی از خدمات تحلیل آماری با تعریف پروژه آماری از بخش خدمات سفارش دهید.
نزتذنز

مفهوم روش دلفی با مثالی ملموس
با مثالی ساده روش دلفی را بهتر توضیح می‌دهیم. فرض کنید در تحقیقی می‌خواهیم میزان رضایتمندی گردشگران از مراکز خدماتی، تجاری و پذیرایی را بررسی کنیم اما شاخص‌های مشخصی برای شناسایی شیوه‎‌های ارتقای رضایتمندی گردشگران از مراکز خدماتی، تجاری و پذیرایی وجود ندارد. بر این اساس پس از طراحی پرسشنامه‌ای توسط تعدادی متخصص با نظرات متفاوت، پرسشنامه بین خبرگان انتخاب شده توزیع می‌شود و این مرحله تا زمانی که خبرگان به اجماع نظر برسد ادامه دارد و در نهایت مهمترین شاخص‌ها انتخاب می‌شود.

روش-دلفی
مراحل روش دلفی
مراحل به صورت اخلاصه در تصویر زیر نمایش داده شده اما در ادامه توضیح مختصری نسبت به هر مرحله ارائه گردیده.

1to3-steps-delphi-technique
بررسی ادبیات نظری مرتبط با موضوع
در این مرحله بعد از مشخص کردن هدف پژوهش، ادبیات موضوع پژوهش بررسی می‌شود و تمامی نظرات در مورد اهداف یادداشت می‌شود و تعدادی شاخص از بین این مطالعات انتخاب می‌شود.

۲. انتخاب افراد متخصص برای طراحی اولیه پرسشنامه

در مرحله دوم برای طراحی پرسشنامه از تعدادی افراد متخصص در زمینه موضوع پژوهش با نظرات متفاوت استفاده می‌شود. تعداد افراد در این مرحله می‌تواند کمتر از ۵ نفر باشد.

۳. طراحی پرسشنامه با طیف لیکرت و تعدادی سوال بسته و باز

برای طراحی پرسشنامه مرحله اول باید تمام نظرات افراد متخصص در پرسشنامه بیاید. همچنین باید در انتهای پرسشنامه تعدادی سوال باز در حوزه انتخاب شاخص‌ها مطرح شود تا بتوانیم از نظرات سایر خبرگان در مرحله بعد نیز استفاده کنیم.

4to6-steps-delphi-technique
۴. انتخاب خبرگان بین ۱۰ تا ۵۰ نفر برای تکمیل پرسشنامه

در مرحله چهارم روش دلفی اعتبار پژوهش تاثیر بسزایی دارد زیرا که در صورت انتخاب مشارکت‌کنندگانی با دانش و تخصص در حوزه پژوهش و تجربه کافی در این زمینه می‌توان به شاخص‌های معتبری دست پیدا کرد.

۵. تکمیل پرسشنامه مرحله اول

در این مرحله از خبرگان خواسته می‌شود بر اساس اهمیت شاخص‌ها به آن‌ها امتیاز دهند. همچنین در صورتیکه نظرات متفاوتی در این زمینه دارند، موارد خود را مطرح کنند.

۶. محاسبات مرحله اول

حال با استفاده از محاسبات مربوطه، شاخص‌هایی که امتیاز لازم را کسب نکرده‌اند از پرسشنامه حذف و با استفاده از سوالات باز و شاخص‌های جدیدی که خبرگان گفته‌اند به پرسشنامه اضافه می‌شود.

7to9-steps-delphi-technique
۷. تکمیل پرسشنامه مرحله دوم

در این مرحله پرسشنامه اصلاح شده مجددا برای خبرگان ارسال می‌شود.

۸. محاسبات مرحله دوم

این محاسبات مشابه محاسبات مرحله اول انجام می‌شود. در صورتی که در این مرحله خبرگان به اجماع نظر برسند، محاسبات تکمیل و تحلیل تمام می‌شود. در غیر اینصورت مرحله اصلاح پرسشنامه جدید و تکمیل و محاسبه آن تا زمانی که خبرگان به اجماع نظر برسند، ادامه می‌یابد.

۹. ارائه شاخص‌ها و تحلیل آن

در این مرحله دیگر نه شاخصی اضافه و نه شاخصی از پرسشنامه کم می‌شود. شاخص‌های به‌دست آمده مهمترین معیارهایی هستند که از نظرات خبرگان حاصل شده‌اند.

روش دلفی فازی چیست؟
روش دلفی فازی شباهت زیادی به روش دلفی کلاسیک دارد و تنها تفاوت آن در فازی سازی جواب پاسخگویان است که این امر موجب می‌شود متغیرها به صورت کیفی تعریف شوند و این موضوع مزیت روش فازی نسبت به روش کلاسیک است. در روش فازی متغیرهای کیفی معمولا به صورت اعداد فازی مثلثی و یا ذوزنقه‌ای تعریف می‌شوند. فرض کنید اعداد قطعی به صورت اعداد فازی ذوزنقه‌ای مانند زیر تعریف شده باشد:

Fuzzy-Delphi-method
در این روش، میانگین نظرات در پرسشنامه اول و پرسشنامه دوم محاسبه می‌شود.

Fuzzy-Delphi-method-average
در این روابط Ai بیانگر دیدگاه خبره i ام و Am بیانگر میانگین دیدگاه‌های خبرگان است و سپس میانگین نظرات خبرگان را در هر دو پرسشنامه از هم کم می‌کنیم.

Fuzzy-Delphi-method-average-export
Fuzzy-Delphi-method-average-export2
در نهایت اگراختلاف میانگین نظرات خبرگان در پرسشنامه اول و دوم بزرگتر از ۰.۲ می‌باشد، برای سومین بار فرآیند پرسشگری را تکرار می‌کنیم و این‌کار را تا ثابت شدن نظرات خبرگان ادامه می‌دهیم.

در صورتی که برای بررسی فرضیات خود پرسشنامه استاندارد ندارید، می‌توانید با راهنمایی مشاوران شرکت آمارپیشرو و با استفاده از روش دلفی، پرسشنامه‌ای برای بررسی فرضیات خود تدوین کنید.

نمونه پرسشنامه به روش دلفی
شناسایی شیوه های ارتقای رضایتمندی گردشگران از مراکز خدماتی، تجاری و پذیرایی در شهر مشهد

questionnaire-Fuzzy-Delphi-method
روش دلفی چیست؟
گاهی اوقات برای بررسی اهداف، پرسشنامه‌های استاندارد با شاخص‌های مشخصی وجود دارد اما زمانی که برای تصمیم‌گیری شاخص‌ها اطلاعات کافی در اختیار نداریم از روش دلفی استفاده می‌کنیم.

مثالی برای روش دلفی؟
فرض کنید می خواهیم شیوه های ارتقای رضایتمندی گردشگران از مراکز خدماتی را شناسایی کنیم و پرسشنامه استاندارد برای آن نداریم.

روش دلفی فازی چیست؟
روش دلفی فازی شباهت زیادی به روش دلفی کلاسیک دارد و تنها تفاوت آن در فازی سازی جواب پاسخگویان است.

تعداد حجم نمونه برای روش دلفی چند نفر باید باشد؟
تعداد خبرگان بین ۱۰ تا ۵۰ نفر برای تکمیل پرسشنامه نیاز هست.

کامل ترین توضیح روش دلفی و مراحل آن

روش دلفی (Delphi method) یکی از تکنیک های پرکاربرد برای جمع آوری اطلاعات است. از این روش زمانی استفاده می شود که ما اطلاعات کامل و دقیقی در مورد مساله نداریم بنابراین نمی توانیم به نتیجه گیری نهایی برسیم. برای رسیدن به اجماع دقیق در این روش از نظرات متخصصین حوزه ی مورد نظر در مراحل متعدد استفاده می شود. در واقع تکنیک دلفی با مشارکت افرادی که دارای دانش و تخصص در موضوع پژوهش هستند انجام می شود. گزینش این افراد از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به دلیل اینکه اعتبار نیتجه ی پژوهش به دانش و شایستگی این افراد بستگی دارد.در این مقاله از آمار برتر قرار است یک توضیح جامع و کامل در مورد این روش جمع آوری اطلاعات ارائه دهیم.

توضیح روش دلفی
روش دلفی چیست؟
روشی است که برای رسیدن به نظر یا تصمیم گروهی، از طریق نظرخواهی از گروهی کارشناسان انجام می شود. کارشناسان و متخصصین، به چندین دور از پرسشنامه ها پاسخ می دهند و پاسخ ها پس از هر دور جمع آوری شده و با گروه به اشتراک گذاشته می شود. هدف نهایی این است که به یک اجماع درست و دقیق از آنچه گروه فکر می کند برسیم.

آشنایی با تکنیک دلفی
چندین دور پرسشنامه برای گروه متخصص و کارشناس ارسال می شود. پاسخ های ناشناس پس از هر دور، جمع آوری و با گروه به اشتراک گذاشته می شود. کارشناسان مجازند در دورهای بعدی پاسخ های خود را بر اساس نحوه تفسیر “پاسخ گروهی” که به آنها ارائه شده است، تنظیم کنند. از آنجایی که چندین دور سوال پرسیده می شود و به گروه گفته می شود، روش دلفی به دنبال رسیدن به پاسخ صحیح از طریق توافق عمومی است.

آشنایی با تاریخچه روش دلفی
قابل توجه ترین استفاده از تکنیک دلفی، مطالعه شرکت RAND بود که توسط نورمن دالکی و اولاف هلمر در سال 1963 برای ارزیابی جهت پیشرفت های علمی، کنترل جمعیت، اتوماسیون، پیشرفت فضایی، پیشگیری از جنگ و سیستم های تسلیحاتی انجام شد.

بسیاری از مطالعات مشابه پس از مطالعه RAND الگوبرداری شدند و توسط وزارت دفاع و سایر سازمان‌های دولتی، کارخانه‌ها، مشاغل و سازمان‌های مراقبت بهداشتی به منظور پیش‌بینی روندهای آینده و به عنوان ابزار برنامه‌ریزی مورد استفاده قرار گرفتند.

طرفداران تکنیک دلفی معتقدند که محققان می توانند داده های دقیق تری را با استفاده از پرسشنامه های توزیع شده بین گروهی از کارشناسان ناشناس از راه دور نسبت به جلسات رو در رو که در آن افراد خاصی تمایل دارند بر فرآیند تصمیم گیری تسلط داشته باشند، به دست آورند.

مراحل انجام Delphi method
مرحله ی اول: انتخاب مدیر یا مجری
اولین قدم این است که مدیر پروژه یا پژوهش خود را انتخاب کنید. ممکن است بخواهید خودتان این نقش را بر عهده بگیرید یا یک فرد بی طرف در سازمان خود پیدا کنید. داشتن فردی آشنا با تحقیق و جمع آوری داده ها مفید است.

مرحله دوم: شناسایی کارشناسان
تکنیک دلفی به گروهی از متخصصان متکی است. این گروه ممکن است تیم پروژه شما، از جمله مشتری یا سایر کارشناسان در سازمان یا صنعت شما باشد. متخصص هر فردی است که دانش و تجربه مرتبط در یک موضوع خاص را داشته باشد.

مرحله سوم: تعریف مشکل، مسئله یا موضوع
مشکل یا مسئله ای که به دنبال درک آن هستید چیست؟ کارشناسان باید بدانند که در مورد چه موضوعی نظر می دهند، بنابراین اطمینان حاصل کنید که تعریف دقیق و جامعی ارائه می دهید.

مرحله چهارم: سوالات دور اول
سوالات عمومی بپرسید تا درک وسیعی از نظرات کارشناسان در مورد رویدادهای آینده به دست آورید. سوالات ممکن است در قالب یک پرسشنامه یا نظرسنجی ارائه شوند. پاسخ ها را جمع آوری و خلاصه کنید، هر گونه مطالب نامربوط را حذف کنید و به دنبال دیدگاه های مشترک بگردید.

مرحله پنجم: دور دوم سوال
بر اساس پاسخ به سؤالات اول، سؤالات دور دوم باید عمیق تر به موضوع بپردازند تا موضوعات خاص را روشن کنند. این سوالات ممکن است در قالب پرسشنامه یا نظرسنجی نیز مطرح شوند. باز هم، نتایج را جمع آوری و خلاصه کنید، هر گونه مطالب نامربوط را حذف کنید و به دنبال نقطه مشترک باشید. به یاد داشته باشید، ما به دنبال ایجاد اجماع و توافق کلی هستیم.

مرحله ششم: دور سوم سوال
هدف نهایی پرسشنامه تمرکز بر حمایت از تصمیم است. در مباحث مورد توافق دقت کنید. چه چیزی است که همه کارشناسان بر آن اتفاق نظر دارند؟

ممکن است بخواهید بیش از سه دور سوال داشته باشید تا به نتیجه برسید.

مرحله هفتم: عمل براساس یافته ها
پس از این دور از سوالات، کارشناسان شما (احتمالا) به اجماع رسیده و شما دیدگاهی از رویدادهای آینده خواهید داشت. یافته ها را تجزیه و تحلیل کنید و برای مقابله با خطرات و فرصت های آینده پروژه خود برنامه ریزی کنید.

روش انجام تکنیک دلفی
خلاصه ای از روند انجام روش دلفی
ابتدا مدیر پژوهش، گروهی از متخصصین و کارشناس ها را براساس موضوع پژوهش انتخاب می کند. پس از تایید تمامی شرکت کنندگان، برای هر یک از اعضای گروه پرسشنامه ای ارسال می شود که دستورالعمل هایی برای اظهار نظر در مورد هر موضوع بر اساس نظر شخصی، تجربه یا تحقیقات قبلی دارد.

پرسشنامه ها به مدیر بازگردانده می شود که نظرات را گروه بندی کرده و نسخه هایی از اطلاعات را تهیه می کند. یک نسخه از نظرات گردآوری شده به همراه فرصتی برای اظهار نظر بیشتر برای هر کارشناس ارسال می شود. در پایان هر جلسه، تمام پرسشنامه ها به مدیر بازگردانده می شود و تصمیم می گیرد که آیا یک دور دیگر لازم است یا نتایج برای انتشار آماده هستند.

دورهای پرسشنامه را می توان به تعداد دفعات لازم برای دستیابی به یک توافق و اجماع کلی تکرار کرد.

روش دلفی چه مزایا و معایبی دارد؟
این تکنیک جمع آوری اطلاعات، به دنبال جمع آوری نظرات از گروهی متنوع از متخصصین است. و این کار را می توان بدون گردهم آوردن همه ی افراد در یک جلسه ی فیزیکی انجام داد. از آنجایی که پاسخ ها به صورت ناشناس است، اعضا در مورد عواقب نظرات خود نگرانی نخواهند داشت. با گذشت زمان همانطور که نظرات متحول می شوند می توان یه نتیجه گیری رسید که باعث می شود این، یک روش موثر باشد.

روش دلفی به همان نوع از تعاملات که در بحث زنده وجود دارد منتهی نمی شود. یک بحث زنده گاهی می تواند نمونه بهتری از نتیجه گیری را ایجاد کند، زیرا ایده ها و برداشت ها، مرعفی، تجزیه و ارزیابی می شوند. زمان پاسخ با تکنیک دلفی می تواند طولانی باشد که سرعت بحث را کاهش می دهد. همچنین ممکن است اطلاعات دریافتی از کارشناسان ارزش ذاتی نداشته باشد.

نتیجه
در بعضی از تحقیقات و پژوهش ها، برای حل مسئله به ناچار نیاز به شناسایی ریسک ها، فرصت ها و پیشگویی است. زمینه ی برخی از تحقیقات نیاز به پیش بینی آینده و برآورد اطلاعات دارد. در این شرایط با تکنیک دلفی می توان به درک احتمال وقوع رویدادهای آینده و تأثیر آنها بر پروژه دست پیدا کرد.